7 czerwca 2013 r. Instytut Badań Edukacyjnych opublikował wyniki badania nad czasem pracy nauczycieli. Wynika z niego, że nauczyciel, wbrew medialnym opiniom, pracuje więcej niż przewidują to przepisy - średnio prawie 47 godzin tygodniowo. Resort edukacji z wyników wyciąga jeden wniosek - trzeba zwiększyć zakres ewidencji czasu pracy nauczycieli.

Na czym polegało badanie

„Badanie czasu i warunków pracy nauczycieli" prowadzone było przez Zespół Badań Nauczycieli IBE w ramach projektu systemowego pt. „Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego" finansowanego z PO KL. Badaniami objęto nauczycieli, którzy między wrześniem 2011 r. a grudniem 2012 r. czynnie prowadzili zajęcia lekcyjne, uczyli przedmiotów ogólnokształcących, pracowali w szkołach dla dzieci i młodzieży (nie w szkołach dla dorosłych) na wszystkich etapach edukacji od szkoły podstawowej po ponadgimnazjalną.

Pensum na dobrym poziomie

Z badania wynika, że 78% nauczycieli uważa, że pensum nie jest ani za wysokie, ani za niskie, 1% - że jest ono zdecydowanie za wysokie, 4% za raczej wysokie, podczas gdy 10% sądzi, że pensum jest raczej za niskie, a 7% - zdecydowanie za niskie. Raport nie przedstawia jednak, którzy nauczyciele są zadowoleni z wymiaru pensum, a którzy nie. Należy pamiętać, że wymiar obowiązkowych zajęć edukacyjnych różni się na poszczególnych stanowiskach nauczycielskich.

Praca nauczyciela to nie tylko lekcje - wyodrębniono 54 czynności wykonywanych w pracy

Badanie pozwoliło wyodrębnić 54 czynności wykonywane przez nauczycieli, określić, jak często nauczyciele wykonują te czynności i ile poświęcili na nie czasu, gdy wykonywali je ostatni raz. Wyniki badania dają podstawę do określenia czasu 5 czynności codziennych jako dominującego składnika czasu pracy. Te czynności to:

• prowadzenie lekcji,
• przygotowywanie lekcji,
• prowadzenie innych zajęć,
• przygotowywanie innych zajęć,
• sprawdzanie prac.

Pozostałe czynności pełnią zdecydowanie mniejszą rolę w budżecie czasu nauczycieli i są na ogół wykonywane znacznie rzadziej.

Stałe obowiązki zajmują prawie 35 godzin tygodniowo wraz z pozostałymi obowiązkami to prawie 47 godzin w tygodniu

W typowym tygodniu roku szkolnego czas poświęcony na 5 czynności codziennych nauczyciele pełnoetatowi szacują średnio na 34 godz. 35 min. Nie dotyczy to okresów nietypowych w ciągu roku szkolnego. Wszystkie czynności dają łącznie wynik 46 godz. 40 minut tygodniowo.

Co nauczyciel robi w pracy:

• 75% czasu nauczyciel poświęca na 5 stałych obowiązków tj. prowadzenie lekcji i innych zajęć oraz przygotowywanie się do nich, jak również sprawdzanie prac;
• 6% czasu pochłania prowadzenie dokumentacji przebiegu nauczania i pracy szkoły;
• 4% czasu to samokształcenie i doskonalenie zawodowe
• 1,3% czasu zajmują spotkania z rodzicami
• 10,7% czasu (prawie 5 godzin tygodniowo) nauczyciele wykonują „inne", niesklasyfikowane w badaniu czynności.
• Pozostały czas nauczyciel poświęca na kontakty z innymi nauczycielami, wycieczki, awans zawodowy.

Podwyższone pensum nie zwiększa czasu pracy poświęcanego na inne czynności.

Wydawać by się mogło, że istnieje prosta zależność: każda godzina prowadzonej przez nauczyciela lekcji wymaga określonego, stałego nakładu pracy pozalekcyjnej. Stąd oczywista wydawałoby się, że im więcej godzin tablicowych, tym więcej czasu nauczyciele poświęcają także na czynności takie jak przygotowanie lekcji i sprawdzanie prac. Jednak okazało się, że ta zależność jest bardziej złożona - o ile w przypadku nauczycieli, którzy nie mają pełnego pensum 18 godzin widać wyraźnie zależność liniową - im więcej nauczyciel ma godzin tablicowych, tym dłużej pracuje w ogóle, to wówczas, gdy nauczyciel ma co najmniej pełne pensum, czas jego pracy stabilizuje się na zbliżonym poziomie, nie wzrastając wraz z kolejnymi godzinami ponadwymiarowymi. Inaczej mówiąc, czy nauczyciel prowadzi 18 godzin lekcyjnych czy 20 lub 25 - pozostałe czynności codzienne zajmują mu sumarycznie mniej więcej tyle samo czasu.

Niewygodne wyniki badań

Związek Nauczycielstwa Polskiego podejrzewał, że opóźniająca się publikacja wyników badań nad czasem pracy nauczyciela może wynikać z tego, że wyniki te nie potwierdzają opinii, że nauczyciele pracują za mało. Związek liczy na to, że Minister Edukacji Narodowej wyciągnie wnioski z tego badania i pyta: jakie? Resort edukacji w informacji na stronie internetowej przedstawia jeden wniosek - trzeba zwiększyć zakres ewidencji czasu pracy nauczycieli. Przypomnijmy, że planowana zmiana Karty Nauczyciela ma dotyczyć m.in. rozszerzenia zakresu ewidencji czasu pracy m.in. o spotkania z rodzicami i rady pedagogiczne. Zarówno związki zawodowe, jak i samorządy nie widzą celu takiej zmiany, bowiem nadal nie da to informacji o całym czasie poświęcanym na pracę (część czynności pozostanie nieewidencjonowanych), zaś dla nauczycieli będzie to dodatkowa praca papierkowa.

źródło: Instytut Badań Edukacyjnych (www.ibe.edu.pl).

opracowanie: Anna Trochimiuk